Artikelen

Mijn oudere nicht Els is van 1932. Zij was in een verzorgingstehuis opgenomen. Tweemaal soms driemaal per jaar ontving ik een brief van haar in mijn PO BOX van het Postkantoor Purworejo. En ik schreef haar terug. Met een brief, ook verstuurd per post. “Beste volle neef,” zo begon mijn nicht Els meestal met haar brieven. Wij schreven elkaar op ouderwetse manier. Via de post. Want mijn lieve nicht Els gebruikte geen E-mail en ook geen whatsapp. Ik bewonderde het mooie handschrift van haar. Het schuinschrift, dat zij op een Lagere School in het voormalig Nederlands-Indië heeft geleerd. Ikzelf zag er tegenop om Els ook met handgeschreven brieven te beantwoorden. Ben al zo gewend, dat ik mijn brieven door mijn laptop laat schrijven.

Mijn nicht Els

Het is eind juli 2017 toen ik een mail van haar kinderen ontving. Het gaat niet goed met Els. Neef Ron schreef:
“We hebben slecht nieuws over mamma. Je weet dat zij borstkanker heeft, maar het gaat niet echt vooruit. En bij de scans die toen waren gemaakt, kwamen uitzaaiingen te voorschijn in de lever, longen en lymfe. Het is een grote klap voor haar. maar zij vermoedde al iets. Zij had allerlei problemen van erg moe, pijn in arm en rug, slecht eten enz.”

De allerlaatste wens van mijn volle nicht Els. Kort na die verdrietige en zorgelijke berichten, ontving ik een droevige mail. Dat hun lieve mamma was overleden. En dat hun lieve mamma in vrede was heengegaan. En dat de crematie in besloten familiekring zou plaatsvinden. Neef Ron schrijft ook over de allerlaatste wens van zijn mamma. Of de kinderen haar as, op een heel mooi plekje, ergens op Java, konden uit strooien. En Ron vraagt of ik daarbij misschien kon helpen. Om zo’n mooi plekje, ergens op Java te vinden. Haar geboortegrond. Een plekje, wat goed bij mamma zou passen. Neef Ron zou mij op de hoogte houden, als het zover zou zijn dat zij naar Java zouden komen. Het zou dan een reis “samen met mamma” worden. De allerlaatste reis van mijn volle nicht Els. Naar haar zo geliefde geboorteland Java.

Het is Mei 2018. De kinderen van Els komen naar Indonesië. Het zijn Ankie, Francis, Ron met Heidi en hun zoon Robert. Het is geen gewone vakantie. Het is een vakantie met een “heel bijzondere missie” eraan verbonden. Zij komen naar Java, naar Midden Java. Om een mooi en een gepast plekje vinden, om het as van hun mamma uit te strooien. Ik heb hen opgehaald, toen zij in Jogja waren aangekomen. En toen gingen wij naar Purworejo. Een rustige oude plaats, met de grootste aloon aloon van Java, zo wordt beweerd. Purworejo is vlak aan de Zuidkust van Midden Java gelegen. Allemaal eerst bij mij thuis om Par, Warni en Hanif te begroeten. Met koffie, thee en lemper. En koekjes met andere lekkernij. En toen heb ik hen naar de kali gebracht, vlak bij ons in de buurt. Allemaal waren zij onder de indruk van die mooie natuur, daar bij die kali. Het is een heel rustige plek. Met vlakbij een kleine desa. Zo’n kleine Javaanse desa, langs die kali. De bevolking haalt stenen uit de kali. Bestemd voor de bouw. Het is een mooie, rustige plek voor hun lieve mamma.

Gedicht

Nicht Francis had een gedicht geschreven. Het gedicht bestond uit zeven verzen. Met de allerlaatste wensen van hun lieve mamma. En toen is het gedicht, vers voor vers voorgelezen. Francis las het voor. En na elk vers werd door één van ons, een beetje as langs de oever van die kali uitgestrooid. En een beetje as uitgestrooid tussen de bomen. En een beetje as in de kali. Zó werden deze zeven versen van het gedicht voorgelezen. Het waren ontroerende momenten. Voor de kinderen van Els. Voor ons allemaal. Voor Ankie, Francis, Ron en Heidi en zoon Robert was het een definitief afscheid van hun lieve mamma. Maar met een bijzonder goed gevoel, dat zij hun mamma naar haar “geliefd landje” hebben teruggebracht. Hieronder het gedicht van Francis:

WENS
Laat mij nog éénmaal mogen wederkeren
Naar het land van zon en weelderig groen
Dat land zo vol herinneringen
Uit al die mooie jaren van toen
Laat mij nog éénmaal mogen dwalen
Langs sawah’s spiegelend onder een blauwe lucht
Omzoomd door het groen van pisangbomen
Waar bamboehutjes staan van een eenzaam gehucht
Laat mij nog éémaal mogen aanschouwen
De blauwe bergen in de vurig rode gloed
Van de morgenzon, die langs de wijde hemel
Haar lange dagtaak nog beginnen moet
Laat mij nog éénmaal mogen toeven
Tussen ruisende tjemara’s, glanzend in morgenlicht
Bij het stille ravijn, waar de ochtendnevel
Gelijk een lange witte sluier ligt
Laat mij nog éénmaal mogen luisteren
Naar het zingen van de wind door een bamboebos
Naar het lome getinkel van zware bellen
Als een tjikar voorbij komt, getrokken door een os
Laat mij nog éénmaal mogen staan
Bij het vlammend rood van een bloeiende flamboyant
En de bloemenpracht van de bougainville
In zachtroze en diep paarse kleuren, zo briljant
Laat mij nog éénmaal mogen gaan
En dit wens ik keer op keer
Naar het land waar eens mijn wieg stond
Wondermooi Java; ik zie het hopelijk weer

Kinderen en kleinzoon van Els.

Brief

Enkele maanden later schrijf ik naar Ankie, Francis, Ron en Heidi en Robert:
Lieverds, al die wensen van Els  komen uit,  zoals in het gedicht van Fransje is geschreven! Ik begrijp heel goed, dat jullie gedachten nog vaak bij jullie mamma zullen zijn. En dat is niet erg. Ja toch? Volgende week ga ik weer naar Jogja en Jakarta. En dan gaat Els weer met mij mee. Misschien zullen jullie verbaasd afvragen wat bedoelt Rudy nou? Dat Els ook meegaat? Wel ik heb een beetje as van Els  bewaard. Het zit in mijn schouder draagtas, die ik bij me heb, als ik ergens naar toe moet. Daarom dat al die wensen van Els  uitkomen. Zoals Fransje in het gedicht heeft geschreven. En zo reist Els met mij mee.  En zo kan zij genieten van haar zo geliefde geboorteland. Sinds die dag dat jullie hier waren,  is Els met mij al naar verschillende plekjes en plaatsen op Java is geweest. Plaatsen zoals Salatiga, Magelang, Jogja, Cilacap, Jakarta, Surabaya. Ja zelfs naar Porong een kleine plaats dat net als Surabya in Oost Java ligt. En al die andere kleinere of plaatsen waar je langs komt, als ik ergens naar toe moest.  Vaak ook de weg Purworjo- Magelang, als wij zondags naar de mall gaan. Els is er dan altijd bij.  Ik reis vaak met een bus. Grote snelle bussen, maar ook heel vaak met wat kleinere bussen. Het zijn vooral die kleine bussen die veel gelegenheid geven om wat rustiger van alles te genieten. Want de kleine bus stopt vaak. om mensen te laten uitstappen. Of mensen weer mee te nemen. En dat is een leuke gelegenheid voor Els om met al die vriendelijke Javanen, die in zo’n kleinere bus zitten om zo met elkaar “kennis te maken.” Of dat zij kan meeluisteren, naar wat zij allemaal te vertellen hebben. En er wordt heel wat afgekletst. Ook zo’n ritje met een kleine bus, als ik naar Salatiga ga, is altijd heel gezellig. Het is zo’n 2x per jaar, voor mijn bezoek aan mijn tandarts die in Salatiga woont.

Langs de weg Magelang Salatiga

Het is de weg van Magelang naar Salatiga. En een paar dagen later ga ik weer terug naar Magelang. Het is de weg die over de berghellingen gaat van de berg Merbabu. En dan kom je langs vele kleine plaatsen. We komen langs drukke pasars, we gaan over bruggen, en de weg is vol met bochten. En je ziet prachtige landschappen. In dit stukje bergland van Midden Java. Met een vergezicht naar enkele andere bergen. Zoals de Sumbing en de Sindoro. Met heel in de verte de Ungaran bij Semarang in de buurt. Het moet dan wel helder weer zijn. Veel vrouwen stappen in en uit die bus. Met hun manden vol met allerlei groenten, en andere etenswaren. Alles voor verkoop op een pasar. Of gaan weer met lege manden. Terug naar hun desa. Op deze berghellingen van de Merbabu, kom je langs velden waar groenten wordt verbouwd. Zoals veel kool en worteltjes  Zo kan Els heel veel haar “landje” terugzien !!  Ik denk dat zij intussen plekken en gebieden heeft gezien waar zij vroeger nog nooit was geweest! Els geniet ervan! En ik zo blijf ik nog even doorgaan samen met Els. Als ik ergens naar toe ga. Kortgeleden zijn wij naar het bergplaatsje Bandungan geweest. Bij Ambarawa. Gelegen op de heuvels en hellingen van de berg Ungaran. Het is een berggebied met veel koffietuinen en rubber bomen. Els heeft genoten! En zij blijft genieten, van die prachtige natuur van haar geboorte land Java. Ik stuur een paar foto’s mee, van wat Els allemaal heeft gezien. Veel Liefs Rudy

Langs de weg Magelang Salatiga

Langs de weg Magelang Salatiga

Een wonder

Een wonder. Het is zo’n half jaar later, nadat het as van mijn nicht Els was uitgestrooid, dat ik een bericht kreeg van het postkantoor. Of ik wou langskomen. Er was een brief voor mij gevonden, die in een verkeerde postbus heeft gelegen, Het bleek een brief van mijn nicht Els te zijn! Gedateerd op 5 September 2016. Een brief die Els bijna een jaar geleden, voor haar overlijden had geschreven. Op het postkantoor vertelt men dat die brief, per ongeluk, in een verkeerde postbus was terecht gekomen. In de postbus precies boven mijn postbus. Zoiets was mij nooit eerder overkomen. Men heeft welgemeende excuses aangeboden. En men erkent dat de vergissing door iemand van hun medewerkers is gemaakt. Maar natuurlijk was ik allang blij dat zij mij op de hoogte hadden gebracht. Over deze brief van Els, dat die in een verkeerde postbus was terecht gekomen. Heb uitgelegd dat deze brief een “ bijzondere waarde” voor mij had. Want Ibu Els, was inmiddels overleden. Met ernstige gezichten hebben zij geluisterd. En zij hebben mij gecondoleerd. Zij hadden goed begrepen hoe mijn gevoelens waren over die brief. Thuis gekomen was ik even stil. Die brief had al die tijd, in een lege postbus gelegen. Precies boven mijn postbus. Terwijl ik al die tijd, met regelmaat, langs kwam om mijn postbus te openen. Ook toen Els inmiddels was overleden. En ook nog een keer, nadat haar as was uitgestrooid. Het was zo’n zes maanden geleden. Alsof Els daar al die tijd rustig heeft gewacht. Wat een wonder! Dat die brief toch was ontdekt! Ik gaf dit alles door aan de kinderen van Els. Nicht Fransje vond het heel frappant. En nicht Ankie de oudste, ging ervan uit dat het de geest van Els is geweest. Die “gestuurd heeft” zodat die brief te voorschijn moest komen. Zelfs na zo’n twee jaar in een verkeerde postbus te hebben gezeten. Het moest zó gebeuren. Daarom is het géén toeval. Het was zó gestuurd! Door Els. Dat schrijft Ankie mij. Nicht Ankie schreef mij ook : “ Els heeft van boven erop toegezien dat die brief zou terecht komen.   Echt een wonder.” Ankie vertelde ook dat Els, toen al, in 2016 zich had afgevraagd, waarom zij nog geen antwoord van mij had ontvangen. En daar was ik stil van. Toen ik dat van Ankie hoorde.

De allerlaatste brief van mijn volle nicht Els : Vleuten 5 sept. 2016 “Hoi Ruud, Is alles naar wens? Je hebt je zusje en zwager op bezoek, fijn voor je, een hele afleiding. Hoop voor de nichten dat ze alles beleven/zien…” En Els eindigt haar brief met: “Soms kan ik zo “sakit hati” zijn, graag zou ik dan daar in mijn landje willen zijn. Maar niet zeuren, nuchter blijven, je zit hier goed. Reizen is van de baan.Gelukkig kan ik nog e.e.a voor de geest halen hoe ‘t was, rook, voelde, nou Ruud, ik dreig sentimenteel te worden, mijn hand raakt vermoeid door de artrose, en stop ik maar voor ‘t onleesbaar worden gaat. Hou je goed, de groeten aan de huisgenoten, Els. “

Het Adres

Mijn allerlaatste brief aan mijn lieve volle nicht Els
Indonesia, Jawa Tengah, Purworejo, 15 Desember 2010
“Lieve volle nicht Els, Ik schrijf jou nu naar “Het Adres”, waar jij nu bent. Het is “ Ergens in Het Grote Heelal”. “Ergens in de Hemel”, of “ Ergens in het Hiernamaals”. Deze brief stuur ik ook niet per post. Dat hoeft ook niet. Want het komt vanzelf wel bij jou terecht. Daarom geloof ik, lieve Els, dat jij deze brief vast zult lezen. Jij bent nu met Miel verenigd. Met jouw mam en pap. Met jouw broer en jouw zus. En met nog zo veel andere familie van ons. Doe ze maar de hartelijke groeten. Ik denk heel vaak aan jullie allemaal.

Lieve Els, jouw laatste brief van 5 september 2016, was per ongeluk in een verkeerde postbus gestopt. Ik kon je daarom ook niet eerder terugschrijven. Ik hoorde het pas veel later van het postkantoor. Maar toen had jij inmiddels “ Het Leven op Onze Aarde” al verlaten. Het was een jaartje later, dat ik samen met jouw kinderen jouw as bij die kali hebben uitgestrooid, die een paar km voor mijn huis stroomt. En dat toen Fransje het mooie gedicht voorlas, over jouw laatste zeven wensen. Jij zult het vast, van boven hebben gezien! Of vanuit het postkantoor van Purworejo? Een grapje hoor lieve Els! Maar ik zie zoiets helemaal voor me. Want die brief van jou, zat toen nog steeds in die Postbus , precies boven mijn Postbus. Maar dat wist ik nog niet!!! Lieve Els, ik ben zo blij, dat die allerlaatste brief van jou, toch nog goed is terecht gekomen. Weliswaar met behoorlijke vertraging! jouw brief is per ongeluk in een andere Postbus terechtgekomen! Precies boven mijn Postbus. Echt waar!! Of wist jij het misschien ook al? Dat jij in een verkeerde Postbus terecht was gekomen? Zo denkt Ankie. En zij kan best gelijk hebben. Lieve Els nou weet jij het van mij zelf, dat ik die brief inmiddels heb ontvangen. En ik dank je alsnog er heel hartelijk voor. Daarom dat ik jou nu terugschrijf. Het is bedoeld ter geruststelling voor jou. Want jij was wat ongerust, toen jij aan Ankie vroeg, of ik jouw brief wel zou hebben ontvangen. Ik hoorde het onlangs van Ankie. Grappig is het dat ik ook van Ankie hoorde dat jij, en misschien dat Ankie het heeft aangevoeld, daar jij vanuit die andere postbus, steeds erop hebt toegezien dat jouw brief toch bij mij zou terecht komen. En nu schrijf ik jou dat het ook klopt, alhoewel het zo’n zo’n twee jaar heeft geduurd. En nogmaals, ik had dit al die tijd niet geweten!! Trouwens, het was toch geweldig goed hé Els, dat die mensen van het postkantoor mij erover hebben bericht! Mijn compliment voor Kantor Pos Purworejo. Ik heb die laatste brief van jou aan Ankie gegeven. Dat zul jij vast wel goed vinden! Het is voor haar een heel dierbare herinnering. Natuurlijk hebben Fransje, Ron en Heidi, Robert en andere kinderen die brief ook gelezen. Maar goed, lieve volle nicht, nu weet jij het dus, dat het helemaal in orde is gekomen. Met die laatste brief van jou. Die zo’n twee jaar in een vreemde postbus heeft gezeten. Daarom dat ik jou nu schrijf. Lieve Els, doe jij de groetjes aan iedereen daarboven? Heel veel groetjes en heel veel liefs, vanuit Midden Java. Van jouw volle neef Rudy. PS. Hieronder een bougainville langs die weg Magelang Salatiga:

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken.  Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Drie tips om herinneringen door te geven.