Artikelen

15 augustus 1945 is een beladen datum. Je hoort het en van binnen deins je meteen terug. Want ja, die dag capituleerde Japan en toen begon een nieuwe oorlog.

Voor mij is het een dag waar ik niet goed weg mee weet. Enerzijds denk ik: eindelijk, die capitulatie. Anderzijds weet ik iets over de zwaarte van de jaren die erna kwamen, vol geweld en oorlog, die verschrikkelijke Bersiap. Dan de golven waarin Indische Nederlanders naar Nederland gaan. Je geboorteland verlaten, weten nooit-meer, en dan hier moeten zijn.

Anders

Het is een dag die een soort schakel is. Tussen de oude Indische tijd, de ellende-tijd en de nieuwe tijd.
Zo anders dan in Nederland. Hier zijn foto’s gemaakt van blije mensen op straat, Nederlandse vlaggen weer uit, het oogt als een groot feest. Tot je bedenkt wie er allemaal niet op staan, omdat ze zijn weggevoerd. Toch zijn er die foto’s, ze bepalen het beeld van de bevrijding.
In Indië zijn er andere beelden, zo veel, ze passen niet eens in een enkel album.

• Mensen in de Japanse kampen die iets hadden gehoord, die weg gingen, op zoek naar familie, ondanks alle gevaren.
• Buitenkampers die niet wisten wat er nu zou komen, de Hollandse tijd was weg, de Jap ook, en dan nu wat?
• Krijgsgevangenen. Sommigen hoorden het veel later.
• De KNIl-militairen in Australië; er waren officieren die meenden dat nu een offensief genoeg was om Indië weer onder Hollands bestuur te brengen.
• Er waren ook kinderen van Japanse militairen, Indisch-Japans, wat zullen vooral de moeders angst hebben gehad.

Wihelmina

In de krant Het dagblad, uitgave van de Nederlandsche Dagbladpers te Batavia van november lees ik over de troonrede van Wilhelmina, per radio in Indie te beluisteren:

• Met groote zorg volg ik de ontwikkeling van de gebeurtenissen op Java. In gespannen medeleven volg ik het lot van duizenden Nederlandsche mannen, vrouwen en kinderen, vaak beroofd van alles wat zij bezaten en voor een deel ook nog niet bevrijd.
• Ik versta de gevoelens van bitterheid, die heerschen in de harten van hen aan wie dit groote onrecht is aangedaan en betreur diep het leed dat over de bevolking van Java is gekomen.
• Getracht zal worden dit zoo zwaar beproefde land voor de toekomst te redden, de toekomst van het Gemeenebest, gebouwd op een vrijwillig aanvaarden van de Rijkseenheid.
• Geen koloniale overheersching zal worden nagestreefd, doch slechts een eendrachtige samenwerking tusschen Indonesiërs en Nederlanders, op een harmonische ontwikkeling van Indië en de zorg voor de veiligheid en welvaart van Indië zal niet uit het oog worden verloren.

Woorden waaruit al het besef sprak dat het Indië heel anders zou zijn. En ook met besef dat zo velen zo veel kwijt waren. Toen moesten die andere oorlogsjaren nog beginnen.

Soerabaja

Even verderop in de krant lees ik een persoonlijk verslag uit de realiteit:

• Een ex-burgergeinterneerde schrijft ons het volgende. Na twee jaar gevangen gezeten té hebben kwam ik 27 Augustus te Soerabaja aan, waar mijn familie woont.
• De ook wel „defait’sten” genaamd, beweerden dat het nog wel veertien dagen zou duren voor de geallieerden zouden komen, wier komst intusschcn met spanning verbeid werd.
• In September werd alvast een begin gemaakt met het opruimen van het „oorlogskleed” van de krokodillenstad. Schuilkelders verdwenen, winkels kregen weer Engelsche en Nederlandsche opschriften, enz.
• In het midden der maand landden geallieerde officieren met parachutes. Binnen 24 uur konden zij het eerste incident meemaken: het vlagincident waarbij mr. Ploegman, de bekende I.E.V.-er, gedood werd.
• Inmiddels werd de houding der Indonesiërs steeds neer anti-Japans. Op 2 October had de eerste uitbarsting plaats en in den loop van den dag kregen de Indonesiërs met het Japansche militaire materiaal de macht in handen.
• Dienzelfden middag arriveerden, in het heetst van de gevechten, de eerste en laatste vrouwentransporten uit Midden-Java. De dames werden onder bewaking van Indonesiërs baar voor haar bestemde huizen op Darmo en Goebeng gebracht.
• De houding van Indonesiërs was in die dagen zeker niet stérk anti-Nederlandsch. Doch tegen 10 October begonnen de extremisten zich tegen ons te keeren.
• Dagelijks werd de toestand dreigender.

Dat zegt iets over de chaos die er toen was. Heden, verleden en toekomst liepen door elkaar heen. Voor ons, van na die tijd, onvoorstelbaar. Ook daarom volg ik de Indië-herdenking. Willen begrijpen en weten: kan niet.
Ik lees levensverhalen over de tijd van toen, van degenen die het hebben meegemaakt, en elke keer weer ben ik verbijsterd. Dat zoiets kan. En hoe lang die andere oorlog na de capitulatie duurde. Om daarna nog mee te reizen naar Nederland, in de generatie die het had doorstaan, en hoe de oorlog verder reisde door de generaties heen.

Het is ingewikkeld, zeker weten. Maar het is wel Indië, het is deel van de nationale geschiedenis. U en ik zijn verplicht om te proberen dit te begrijpen.

Praat met mij

Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:

• voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
• over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
• maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat. (0pent in een nieuw venster)

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt