Mijn boeken
Boeken schrijven. De ervaring leert dat geen enkel boek zich vanzelf schrijft. Altijd is er iets. Soms zijn er te weinig bronnen of te veel, dan weer kunnen eigen emoties in de weg zitten of er zijn gevoelige kwesties. Hieronder enkele voorbeelden van mijn boeken, de uitdagingen met de oplossingen erbij.
Schrijfster van beroep
Alle boeken hebben stuk voor stuk een eigen uitdaging. Soms zijn er te weinig bronnen of te veel, dan weer kunnen eigen emoties in de weg zitten of er zijn gevoelige kwesties. Hieronder enkele voorbeelden van mijn boeken, de uitdagingen met de oplossingen erbij.
Geen encyclopedie
Een eervol bestaan. De geschiedenis van het KNIL 1814-1950
Wat het is: zowat vier centimeter dik boek met veel foto’s over de geschiedenis van het KNIL.
Structuur: in tien hoofdstukken vertel ik de geschiedenis met stemmen uit die tijd. Dus liedjes, interviews, nota’s, romanfragmenten, krantenartikelen enzovoort. Met korte inleidingen en foto’s.
De uitdaging: het boek kon wel honderd keer zo dik zijn, dus ik moest kiezen wat ik wel en niet opnam. Alleen al over Atjeh was er overweldigend veel. Daarbij wilde ik ook een verhaal vertellen in foto’s, vooral van mensen in actie, dus die moest ik ook zien te vinden. Ik liep het risico om hier levenslang mee bezig te zijn.
De oplossing: keuzes durven maken. Want ik bedacht: hierna kan er best deel twee komen. Dit is niet het boek waarin alles over iedereen gezegd moet worden. Ik schrijf geen encyclopedie, maar ik geef mijn beeld van het KNIL.
Een overvloed aan bronnen
Uit naam van de majesteit. Het leven van J.B. van Heutsz, 1851-1924.
Wat het is: bijna 400 pagina’s in tien hoofdstukken over het leven van Joannes Benedictus van Heutsz, topmilitair, gouverneur-generaal en zakenman. Over Atjeh, Indië en zijn leven in Amsterdam.
Structuur: een klassieke chronologie, beginnend bij zijn ouders en vooral zijn vader, waarbij ik die elementen beschreef die in het leven van Van Heutsz zouden terugkeren. Via de levensbeschrijving ook een tijdbeeld van het koloniale Nederland van toen. In het laatste hoofdstuk ga ik in op de functie van de monumenten, zowel tijdens de oprichting ervan als de bekladding en aantasting die ze hebben ondergaan.
De uitdaging: een enorme hoeveelheid bronnen, die ik ten eerste moest verzamelen, ten tweede leren begrijpen en ten derde een plaats in het verhaal moest geven. Vooral de brieven van Van Heutsz zelf waren interessant, want geschreven met temperament en weinig zelfcensuur. Maar ook lang, tien kantjes had Van Heutsz snel vol. Tijdrovend dus, en noodzakelijk om overzichten te maken.
Omgaan met eigen emoties
Van Tim naar Bertje. Kleine autobiografie van rouwen en liefhebben
Wat het is: 21 hoofdstukken van ongeveer 1.000 woorden over de rouw na het overlijden van mijn kat en hoe ik Bertje vond.
Structuur: een queeste, een zoektocht. Na de dood van mijn kleine rode kater Tim verschijnt hij aan mij in een droom. Hij zit in een auto, ik mag hem nog even aaien, dan rijdt de auto mijn straat uit. Als ik wakker word, ga ik op zoek naar waar hij nu is. Dromen, waarnemingen, rouw zijn vermengd met de komst van een nieuwe liefde in de persoon van de grote onzekere kater Bert.
De uitdaging: grote persoonlijke emoties van verdriet opschrijven zodat ze voor een ander gemakkelijk leesbaar zijn. De lezer mag niet verpletterd worden maar moet kunnen doorlezen tot en met de laatste pagina. De oplossing: balans aanbrengen, tegenover de hoofdstukken over rouwen stonden de hoofdstukken over het gezellig samenzijn met Bertje.
Moeite met kiezen
Melati van Java (1853-1927) Dochter van Indië. Biografie
Wat het is: de handelseditie van mijn proefschrift over de eerste Indische bestseller-schrijfster
Structuur: een klassieke biografie, beginnend bij geboorte en eindigend bij overlijden. Ook beschrijving van ouders en reacties op overlijden. Chronologische opzet, van A naar B.
De uitdaging: kiezen uit een overvloed aan bronnen. Ik vond haar brieven zo leuk dat ik ze allemaal wilde opnemen. Uit haar romans wilde ik ook al lange lappen tekst citeren. De oplossing: streng tegen mezelf zijn bij het kiezen en besluiten dat ik altijd nog een tweede boek kan schrijven over Melati van Java. Iemand laten meelezen hielp bij het kiezen.
Opboksen tegen een mythe
Tim. Avonturen en bespiegelingen van een kater op leeftijd
Wat het is: de bijna 20-jarige kater Tim vertelt over zijn leven als oude jongen. Ik treed op als zijn ghostwriter.
Structuur: geen hoofdstukken, maar een hoeveelheid korte stukjes, elk ervan is een kort verhaaltje over een ervaring, een gevoel of een levensvraag. Tussendoor veel foto’s.
De uitdaging: de stem te zijn van een kleine rode kater, zijn wereld vanuit zijn ogen bezien en beschrijven. De oplossing: bewust rust en tijd hiervoor nemen, en schrijven en herschrijven, steeds naar Tim kijkend. Daar kwam bij, dat juist in deze schrijftijd Tim ziek werd en naar de hemel ging. Ik vond het zwaar om het boek af te maken, want zo eindigde het. Met de komst van Bertje kon ik toch een paar regels van hoop en liefde toevoegen; lezers willen immers niet depressief zijn na het lezen van een boek.
Tim. Avonturen en bespiegelingen van een kater op leeftijd Autobiografie, 105 pag, met foto’s. Prometheus, 2015. Euro 12.50 Uitverkocht, alleen nog antiquarisch verkrijgbaar en bij de ghostwriter. (dat ben ik dus)
Een eervol bestaan
De geschiedenis van het KNIL, 1840-1950
Wat was dat, het KNIL? Hoe leefden deze militairen in Indiëin de lange, lange tijd van het bestaan? In dit boek komen deze militairen zelf aan het woord via brieven, liedjes, krantenartikelen, nota’s en nog veel meer. De foto’s brengen ons diep in het KNIL. Een olifant als lastdier, de militair op de fiets, mannen op weg naar de actie, het KNIL was een wereld op zichzelf. Dat laat dit boek meeslepend zien: je blijft bladeren.
Een nieuwe manier van kijken
Johannes ‘Pa’ van der Steur. (1865-1945) Zijn leven, zijn werk en zijn Steurtjes
Wat het is: biografie van een Nederlandse zendeling die in Indië een kindertehuis opzette, pleegvader werd van zo’n zevenduizend kinderen en mede hierdoor uitgroeide tot een legende.
Structuur: een chronologisch opgezette levensbeschrijving, onderbroken door fotokaternen en katernen met verhalen van enkele voormalige tehuiskinderen.
De uitdaging: rondom Van der Steur was een mythe ontstaan, in de bronnen leek hij wel een heilige; ik had moeite dat te geloven en zocht bronnen over zijn menselijke kant. De oplossing: ik vond een kerkarchief waarin een jonge Van der Steur zich liet zien, zodat ik een nieuwe invalshoek bezat. Er kwam een tentoonstelling op Bronbeek en in het Museum Haarlem. Ik ontmoette verscheidene oud-Steurtjes en enkelen waren boos omdat ik niet meeging in de heiligen-verering.
Iedereen had een stukje van de puzzel
Bokser pur sang. Lolle van Houten (1944-2008)
Wat het is: een boek vol oude boksfoto’s met het levensverhaal van de Leeuwarder bokser Lolle van Houten. Ik was in Leeuwarden en hoorde zijn naam met veel liefde noemen. Lolle was, zoals Rudy Koopmans schreef, wereldberoemd in Leeuwarden.
Structuur: levensverhaal met zoveel mogelijk foto’s. Een serieus boek, maar ook nostalgisch door die mooie oude boksfoto’s.
De uitdaging: feiten en verhalen opdiepen, want iedereen in Leeuwarden en daarbuiten had een stukje van de puzzel die Lolle heette. De oplossing: een strakke lijst aanleggen van jaartallen en gebeurtenissen, en voormalige tegenstanders opzoeken. In Friese kranten vond ik veel en de broers van Lolle vertelden geweldig goed. Blijven vragen, blijven puzzelen bleek te werken.
De privacy van een ander
Lin Scholte. Verzamelde romans en verhalen, met een biografische inleiding
Wat het is: beknopte biografie met fotokatern, waarna de romans en een teruggevonden ongepubliceerd manuscript. Lin Scholte schreef als enige vrouwelijke auteur over het kazerneleven in Indië, over haar grootmoeder en moeder; ze schreef ook over de oorlog en de tijd in Nederland.
Structuur: alles in dezelfde band, met in de biografie ook aandacht voor de romans en het manuscript. De biografie was daarop ook een inleiding. Lekker vol, dus.
De uitdaging: ik voelde grote sympathie voor Lin Scholte, wat het moeilijk maakte om over haar levensproblemen te schrijven zoals haar verslechterend huwelijk. Het voelde indiscreet. De oplossing: duidelijkheid met tact vermengen, en overleg met directe nazaten waarvan ik steun kreeg. Zij wilden een eerlijke biografie.
Een gapend gat in het levensverhaal
Leven tussen kunst en krant: Beata van Helsdingen-Schoevers (1886-1920)
Wat het is: biografie van de Indische journaliste en declamatrice Beata van Helsdingen-Schoevers (1886-1920), met een tweede deel waarin een bloemlezing uit haar werk staat. Ze schreef over kunst, literatuur, emancipatie, de Eerste Wereldoorlog, ouder worden, liefde en over Indië. Beata’s stem is mooi, intelligent en vaak geestig.
Structuur: twee hardcover boeken, samen verkocht. Het ene deel de biografie, het andere deel de bloemlezing. Met leeslintje.
De uitdaging: ik kreeg carte blanche om met het omvangrijk familiearchief te doen wat ik wilde, en dat was meteen een stevige verantwoordelijkheid. Hoe groot het archief ook was, in het manuscript van het levensverhaal bleven de eerste jaren na 1900 open. Er gaapte een gat. Waar was ze? Uiteindelijk kwam van een zolder een pakje brieven en toen ontdekte ik het: ze logeerde op Borneo.
Overal een flintertje informatie
Kijk in Kloppenburg!
Wat het is: een cassette met daarin een herdruk van het kruidenboek, de bijbehorende platenatlas en de biografie van de ooit zo beroemde Indische kruidengeneeskundige mevrouw J. Kloppenburg-Versteegh.
Structuur: een levensverhaal van de Indische kruidengeneeskundige, met daarbij enkele intermezzi, zoals een stuk over een apothekeres.
De uitdaging: wat de biografie betreft, stond ik eerst met lege handen. Er was nauwelijks iets over haar geschreven. Langzaam kwam ik de familie in en daar bleek iedereen een flintertje informatie te hebben. Uiteindelijk mocht ik de jongste dochter van mevrouw Kloppenburg ontmoeten en toen Tante Anneke wilde meewerken, had ik een boek. Zij wist alles nog en ze had prachtige foto’s. Het was dus een kwestie van geduldig wachten tot de familie besloot dat het mocht.
