hoe begin ik

Hoe begon zij? Interview met familieverhaal-schrijfster

Irene Zadojko-Houps (66) schrijft het verhaal van haar familie op. En hoe. Verschillende generaties komen voorbij, verschillende takken die in de negentiende eeuw naar Indië trokken, huwelijken, kinderen, oorlog, naar Nederland alles, alles. Straks op 15 december 2024 is de boekpresentatie. Irene en ik werken al een tijdje samen. Tijd voor een interview. Want: hoe begon zij?

  • Hoe ben je eraan begonnen?

Voordat mijn vader overleed in 1999, ben ik al wat stukjes op gaan schrijven omdat ik toen al in gedachten had: ik wil er een verhaal van maken. Dat was begin 90’er jaren. Na zijn overlijden heb ik papieren van hem gevonden, waarin hij zijn levensloop had staan omdat hij dat nodig had voor de aanvraag voor de overtocht. Dat was ook een begin.
Ik had ook informatie van mijn moeder over de oorlogstijd en haar jeugdjaren. Het kwam naar me toe. Dus ik moest er iets mee.

  • Toch ben je het verhaal gaan uitbreiden naar meer generaties, waarom?

Eerst wilde ik het verhaal van mijn ouders en mijn gezin beschrijven. Overzichtelijk. Maar toen kreeg ik de papieren van mijn grootouders van moederskant in handen. Daarin stond ook het een en ander over de geboorte van mijn opa op Menado. Met het doorzoeken van archieven en het afnemen van interviews met de oudere generatie kwam er steeds meer informatie, en zo kon ik verder terug gaan in de familiegeschiedenis.

Naar een medium

  • Omgaan met familiegeheimen hoort erbij, hoe heb jij dat aangepakt?

Irene Zadojko-Houps

Ik ben destijds naar een schrijvend medium gegaan. Daar mocht ik drie, vier vragen aan voorleggen en daarop kreeg hij dan antwoorden door. Toen heb ik aan mijn vader gevraagd of hij tevreden was over hoe ik het verhaal wilde opschrijven. Aan mijn moeder heb ik gevraagd of ze het goed vond dat ik alle details die ik op dat moment over haar leven wist, mocht noteren. En aan mijn twee overleden zussen heb ik andere vragen gesteld. De antwoorden kwamen.
Mijn vader zei: ‘Waar ben je aan begonnen? Wie is nou geïnteresseerd in die oude koek? Maar doe het maar, want ik ben wel trots op dat je het doet, dat je daar de moeite voor neemt.’
Mijn moeder zei: ‘Ik voel nog schaamte. Het waren niet de beste dingen van mijn leven. Aan de andere kant zie ik nu wel in dat dit kan gebeuren zonder dat je het echt gewild hebt. Dus ja, ga maar door.’ Mijn moeder heeft twee buitenechtelijke kinderen gekregen; over hun vaders werd gezwegen. Dat is het Indisch zwijgen.

  • Maar ze gaf toestemming.

Ja. Daarna ben ik echt gaan schrijven. Toen kon het.
Maar ja, ik had ook een gezin, een baan, er kwam van alles tussen. En de schrijfcoach die ik toen had, was niet bekend met het Indische en stelde daar veel vragen over. Ik dacht als ik alles moet uitleggen, kom ik niet verder.

  • En toen kwam je bij mij terecht… maar niet meteen, toch?

Jou had ik al een tijdje in het vizier, ik was bij lezingen geweest op de Tong Tong Fair maar ik durfde niets te vragen. Op een gegeven moment ben ik naar Bronbeek gegaan en daar raakten we in gesprek. Ik was net met prepensioen en ik zei: ‘Nu heb ik de tijd’. En jij zei: ‘Dat is gevaarlijk. Als mensen zeggen dat ze de tijd hebben, komt het er niet van’. Ja, en daarna heb ik je gemaild.
Het laatste jaar zit er enorm veel tempo in. Jij bent de stok achter de deur, omdat we elke maand een afspraak hadden en dan kwam ik weer verder.

“Indischer dan ik dacht”

  • Kleine stapjes en dan… resultaat. Want nu is je familieverhaal bijna af. Hoe is dat voor je, om het te zien?

Heel mooi.
Niet alleen voor mezelf. Wel dat ik het verleden op papier heb kunnen zetten. Het leven van mijn ouders, hun grootouders, en daardoor ook over mijn leven. Eerst dacht ik, het zijn de familieverhalen. Al schrijvende ben ik gaan begrijpen, dat ik Indischer ben dan ik dacht.
Toen ik naar Indonesië ging was dat aanvankelijk als een soort rondreis maar dat liep anders. Ik was het niet van plan, maar ik werd aangetrokken door een kris. Van binnen wist ik, die kris hoort bij mij. In mijn boek vertel ik er uitgebreid over, ook hoe de kris mee naar Nederland kwam. Een oude oom van 90 heeft me erop gewezen dat dit mogelijk een kris is van een Javaanse voormoeder.
Door de kris ben ik eindelijk gaan zien hoe de mystiek in mijn leven aanwezig is.
Vroeger wilde ik er niets mee te maken hebben. Daarna dacht ik, alleen erover schrijven is genoeg. Maar die ervaring met de kris veranderde het. De kris veranderde mij. Ik begreep dat het mystieke ook in mij zat en altijd al gezeten heeft. Nu kan ik het aanvaarden.

De familie

  • Hoe is zoiets voor de jongere generaties in de familie, denk je?

Dat loopt uiteen. Een dochter wil eerst alles lezen voordat ze naar Indonesië gaat. Dan gaat ze op rootsreis. Eerst wil ze in januari een rondreis door Azië maken. Nog niet naar Indonesië. Ik heb neefjes en nichtjes die geen interesse hebben, dat zijn de kinderen van de oom die ik net noemde. Ze zijn hier opgegroeid en weten niets van het leven van hun vader tijdens de Bersiap. Hij heeft een deel opgeschreven en dat mag ik gebruiken in mijn boek. Dus die kinderen lezen straks voor het eerst het verhaal van hun vader. Als ze het lezen. Maar nu hebben ze wel die kans, om meer te leren over de familie, waar ze ook deel van uitmaken. Dat niets-weten zie ik vaker bij de jongere generaties.
Mijn boektitel is ‘Tjoba! Vertel!’ Letterlijk: proberen, vertel. Ik vertaal het naar: Probeer, vertel.. Ik wil vertellen, doorgeven, zodat ook zij weten wat het Indische is.
De meeste familieleden, ook de jongere generaties, hebben belangstelling, en ze komen naar de boekpresentatie. Dat is spannend voor me. Het voelt ook kwetsbaar, om zo het familieverhaal bloot te geven.

  • Dat snap ik wel. Helemaal als je het buiten de familie gaat brengen. Denk je daaraan?

Eerder ja dan nee. Niet alleen omdat ik hoor dat er belangstelling voor is. Ik denk dat ik met mijn verhaal een grotere groep tweede generatie kan bereiken, zodat ze begrip kunnen opbrengen voor het zwijgen over het verleden, door hun ouders. Ieder zweeg om een eigen reden, ieder heeft een eigen verhaal.
Althans, dat zou ik wel heel mooi vinden. Misschien geeft mijn verhaal wel aanleiding om hun eigen familieverleden na te trekken, in zoverre dat mogelijk is. Maar voor het nemen van die beslissing moet ik nog wel over de streep getrokken worden.

Ook een familieverhaal in de pen? Gratis online workshop!
Doe dan mee met de gratis online workshop: Hoe begin ik? En andere hoe-vragen.
De workshop is voor beginners en gevorderden die graag hun familieverhaal op papier willen zetten
Wanneer: maandag 16 september 2024 om 10.00 uur; avond-editie om 1930 uur
Waar: online, na opgave komt de technische informatie zo snel mogelijk naar u toe
Kosten: gratis
Opgeven: via het onderstaande formulier. Daarna komt er een bedankt-webpagina, dan is de mail bij mij gekomen. Ik mail u dan terug en dan weten u en ik: het komt in orde.
Er is beperkt plaats, vol is dus vol. Meer lezen over de workshop? Kan.  Klik en lees hier.

Ja, ik doe graag mee met Know How, schrijf me in:

"*" geeft vereiste velden aan

Naam*

Know how. Hoe begin ik? De 5 grote HOE-vragen (gratis workshop)

Hoe begin ik? En wat doe ik erna? Gratis online workshop voor beginners en gevorderden die graag hun familieverhaal op papier willen zetten. Bomvol tips zodat u meteen aan de slag kunt.
Ik kijk nu al naar u uit.

Doet u mee?

De meeste mensen weten niet van zichzelf dat ze het best kunnen: een verhaal op papier zetten. Het is een kwestie van weten hoe het moet, en dan van even ademhalen en innerlijk moed vatten en dan is het een kwestie van doen. Vooral mensen met een Indische achtergrond hebben het vertellers-DNA in zich, en dat hoeft alleen maar de ruimte te krijgen.

Verhalen opschrijven is belangrijk.

Welk verhaal?

  • Van uzelf, omdat uw leven bewaard mag worden. Daar komt vanzelf wat familie in.
  • Of van de familie, zodat de kinderen weten waar ze vandaan komen en op wie ze lijken.
  • Of van uw vader of moeder of overgrootmoeder of van al uw broers of van iemand die u altijd al bewonderde en dacht daar moet een boek over komen.

Dus een verhaal waarvan u denkt: hoe pak ik het aan? Heeft u de goede  know how, dan was u immers gisteren al begonnen.

Ja, ik weet, op YouTube staat van alles aan uitleg, en als u hier en daar rondvraagt, krijgt u allerhande advies. Op zich mooi. Maar is het zinvol advies? Altijd zelf blijven nadenken, vind ik. Mijn tips en adviezen komen uit de praktijk.  Ik steek geen vage verhalen af, maar vertel praktisch zus en zo. En ook wat niet te doen, dat scheelt weer moeilijkheden.

Hier gaat het over

Iedereen die een verhaal wil opschrijven, kijkt vroeger of later naar buiten en denkt: “Ja maar, hoe…” En die zin krijgt op verschillende manieren een vervolg. Hoe-vragen zijn goede vragen, ze hebben iets optimistisch. Hoe… nou zo.
In de workshop ga ik antwoorden geven op de vijf hoe-vragen die ik het vaakste hoor en die, eerlijk is eerlijk, ook belangrijk zijn. Met die antwoorden en de praktische tips die u krijgt, kunt u aan de slag. Kom naar de workshop als u wilt leren wat het antwoord is op deze hoe-vragen:

1 Hoe begin ik?
2 Hoe kom ik aan structuur?
3 Hoeveel tijd kost het schrijven?
4 Hoe vind ik informatie?
5 Hoe maak ik er een boek van?

Als bonus-vraag neem ik mee: Hoe ga ik om met de familie? Dus hoe te interviewen en hoe om te gaan met weerstand en moeilijke reacties.
Erna weet u dus hoe u begint, wat structuur is, u kunt een inschatting maken over de tijd die u eraan kunt of wilt besteden, u heeft iets geleerd over vindplaatsen en hoe u van een document in de computer tot een boek komt. Dus al met al een handleiding hoe van A naar B en dan naar Z te komen.
En u begrijpt, dit komt uit mijn praktijk als schrijfster. Elke keer als ik aan een nieuw boek begin, sta ik ook voor moeilijke Hoe-vragen.

Aan het hart

U en ik voelen hetzelfde als we een verhaal hebben dat ons aan het hart gaat. Het moet móói worden. Dus geen ellende toestanden van een drukker die fouten maakt, of pagina’s die schots en scheef zijn of een boek dat gewoon lelijk is en het ruikt ook zo chemisch.
Het gebeurt allemaal. Ellendig genoeg. Het gebeurt degenen die geen kennis van zaken hebben en die in goed vertrouwen reageren op de eerste de beste website.
Dat wilt u niet meemaken.
En ik wil niet dat u het meemaakt.
Daarom ga ik mijn kennis weer met u delen in een gratis workshop.

Voor wie is het

Hierboven zei ik dat het voor beginners en gevorderden is.  Daarmee bedoel ik: u wilt een verhaal van uzelf of van de familie op papier zetten, maar u bent nog niet echt begonnen. Of wel en u voelt, het moet anders maar ja hoe. (Weer een goede Hoe-vraag). Of u bent halverwege en u voelt aarzeling en twijfel.
Als uw verhaal al bij de drukker ligt, dan heeft u niks aan de workshop. Daar ben ik eerlijk over.

Schrijven of vertellen

Wat ik steeds meer merk, is dat veel mensen het verhaal goed in hun hoofd hebben en het heerlijk kunnen vertellen. Geweldige anekdotes, moeilijke ervaringen, noem maar noem maar, dat ik denk hoe-kan-het (Ja, alweer een Hoe-vraag). Maar dan komt het schrijven.
De ene doet het met wat sturing van mij.
De ander gaat een beetje op slot. Dan komt er een soort opstel. Waar is dat geweldige verhaal nou gebleven? Als u beter kunt vertellen dan schrijven, heb ik ook een paar tips. Dus wanhoop niet. We vullen elkaar immers aan: u heeft het verhaal, en ik heb de know how om zoiets op papier te krijgen, en die heeft u straks ook.

Nieuwe editie

Degenen die al een tijdje de Indische Schrijfschool volgen, weten: deze workshop was er ook in februari. Klopt. En dit is de vernieuwde editie, dus nuttig voor degenen die er toen al bij waren en een kans voor degenen die het niet lukte, want drukdrukdruk. En het kan ook een eerste kennismaking zijn met een workshop online. De schrijfschool bloeit, zeg ik met vreugde.

Is het iets voor u?

  • U heeft een verhaal in uw hoofd maar niet op papier en u denkt maar HOE moet dat toch?
  • U bent zelfstandig ingesteld dus als u weet hoe het moet, nou dan kunt u ook vaart gaan maken
  • U voelt van binnen dat u een soort stok achter de deur nodig hebt, iets meer dan inspiratie

Voor wie is het niet?

  • U denkt iemand anders in de familie kan het ook opschrijven, ik zie nog wel
  • U vindt dat u moet schrijven maar eigenlijk heeft u er geen zin in
  • U heeft popcorn over en u vindt het leuk om naar mij te kijken en popcorn te eten

Dus het is aan u om af te wegen of de workshop voor u belangrijk kan zijn. Ik ga in ieder geval mijn best doen en ik hoop dat u gemotiveerd bent om erbij te zijn.

Doe mee

Wat: Hoe begin ik? En wat doe ik daarna? ? Gratis online workshop voor beginners en gevorderden die graag hun familieverhaal op papier willen zetten
Wanneer: maandag 16 september 2024 om 10.00 uur
Waar: online, na opgave komt de technische informatie zo snel mogelijk naar u toe
Kosten: gratis

Opgeven: via het onderstaande formulier.  Daarna komt er een bedankt-webpagina, dan is de mail bij mij gekomen. Ik mail u dan terug en dan weten u en ik: het komt in orde.
Er is beperkt plaats, vol is dus vol.

Ja, ik doe graag mee met Know How, schrijf me in:

"*" geeft vereiste velden aan

Naam*

 

Veel Gestelde Vragen

Kom ik dan ook in beeld op de webcamera?
Nee, u kunt gewoon in de pyjama blijven. Ik zit voor de webcamera en deel mijn kennis, ook met een presentatie, en u blijft buiten beeld. Wel kunt u vragen stellen via een chat-venster. Of vooraf. Achteraf kan ook.

Ik kan ’s morgens niet. Komt er ook een avond-editie?
Alleen als er belangstelling is, dus mail me vooral.
Is het alleen voor beginners? Ik ben al begonnen.
Dan bent u ook van harte welkom. Alleen als uw verhaal bij de drukker ligt, dan zeg ik: misschien is het zonde van uw tijd.

Kan ik van te voren wat insturen?
Ik lees dolgraag wat u schrijft, maar alleen als we gaan samenwerken via schrijfcoaching. Dan heeft uw werk mijn volle aandacht.

Komt er een replay?
Helaas, neen. Maar als u wilde meedoen en het lukt niet, mail me dan even. Dan vinden we wel een oplossing.

Ik ben niet Indisch. Kan ik dan toch meedoen?
Maar natuurlijk. En ik ben evenmin Indisch, daar ben ik eerlijk over.

Ik heb een hele andere vraag.
Dat kan, mail me die vooral.

Dit is de manier om aan uw levensverhaal te beginnen

om aan uw levensverhaal te beginnen

“Maar wat moet ik dan opschrijven?” Die vraag hing even in de lucht. De oudere dame tegenover me keek me vol verwachting aan. Ik keek terug, verbaasd om de vraag.

De mevrouw in kwestie was zeker zeventigplus en ze had me net uitgebreid over haar ouders verteld. De namen van haar vader en moeder, waar ze geboren waren, hoe ze elkaar ontmoet hadden en dat zij als eerste kind zo welkom was geweest en nou ja, toen de oorlog.

Dus daarna zei ik vanzelf: “Heeft u er weleens aan gedacht dat op te schrijven?”

(Ja, ik ben een u-zegger, daar ben ik heel ouderwets in.)

Het goede begin

Wie een groot levensverhaal heeft, dus met veel gebeurtenissen en ervaringen, vindt niet altijd gemakkelijk een manier om goed te beginnen.
Want wie begint, moet ook verder kunnen gaan. Wie A zegt, moet B zeggen. Dat is een lastig gevoel, denkend aan de moeilijke stukken in het levensverhaal.

Een gewone dag

Wanneer u dus ook aan mij vraagt: “Wat moet ik dan opschrijven?”
Dan is mijn antwoord: Beschrijf een gewone dag.
Welke dag?
Een dag waarbij u gevoel heeft, dus maakt niet uit of 8 was of 18, uw gevoel erover maakt die dag het beschrijven waard. Dus u hoeft niet meteen de zware gevoelens op te zoeken, een fijne of gezellige dag mag ook, zolang u zich er maar emotioneel verbonden mee voelt. Dat kan zijn een gewone gezindag, een verjaardag, voor de eerste keer naar school, of uw verloving, uw huwelijksdag enzovoort. Echt, dat is interessant genoeg. Het hoeft niet meteen over de oorlog te gaan.
Mijn grootmoeder heeft nooit over haar leven geschreven en ik had dat heel graag van haar willen lezen. Ik weet dus niet hoe een gewone dag uit haar leven voor haar was.

Dat gaat zo

En hoe doet u dat dan?
Eenvoudig. U schrijft op wat er die dag gebeurde van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Begin met een tijdschema: hoe laat werd u wakker? En hoe laat viel u in slaap? Een ‘ongeveer’ is ook goed.
Dus u maakt een lijstje, bovenaan het vroegste tijdstip, onderaan het laatste tijdstip. Tussendoor wat u nog weet.

Daarna gaat u dat lijstje opvullen. Beschrijf wie u op die dag zag, wat u hoorde en rook (geuren dragen herinneringen), hoe u zich voelde, of er aanrakingen waren. Probeer te herinneren met alle zintuigen.

Tip: schrijf in de tegenwoordige tijd. Dat maakt het levendig om te lezen.

  • Dus niet: Ik werd die dag vroeg wakker.
  • Maar wel: Ik word die dag vroeg wakker.

Kunt u hiermee aan de slag?


Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Drie tips om herinneringen door te geven.

beginnen

Ga naar de bovenkant