oorlog

Lin Scholte (familiearchief)

Lin Scholte (1921-1997) schreef ook over oorlog en de tijd die erna kwam. In de bundel Takdiran staat een verhaal waarin haar oom Miran voorkomt. Een droevig verhaal. Lins familie was Hollands, Indisch en Indonesisch – er was in die moeilijke jaren altijd wel iemand die in de knel zat.  Misschien gaat daar haar werk in het hart over: haar grote familie verscheurd door oorlog.

Hieronder het verhaal. Meer lezen? Alles staat in haar verzameld werk.

Geen pardon voor saboteurs

Niet lang na de politionele actie, toen de Nederlandse troepen in Malang waren, verhuisden mijn oom Miran en tante Roos met hun kinderen van Blimbing naar Malang, op Rampalbunul, waar ze hun intrek namen in het huis van Roos’ moeder.

Aan het grote exercitieterrein dat Rampal heette, stonden aan twee zijden Europese huizen. De ene zijde, die aan kampung Rampalbunul grensde, deed gemoedelijk aan. De huizen stonden er verder uitéén, de erven waren ook breder en dieper, ertussendoor liepen gangen of smalle weggetjes die zich na korte tijd naar rechts of links ombogen, verder naar achteren toe: het hart van kampung Rampal. Aan die weggetjes stonden keurige stenen of halfstenen huisjes gerijd met schoongeveegde, goed onderhouden erfjes. Miran en Roos woonden in één van die huisjes. Schuins achter hun woonden haar oudere zuster Sih en Basiran met hun kinderen. Hun erven liepen in elkaar.

Toen Miran er pas kwam, bleek Sih er alleen te wonen met de kinderen; Basiran was nog in de bergen waar hij zich verschool. Hij durfde niet goed terug te keren, vertelde Sih. Maar na enkele maanden keerde hij toch terug, omdat Sih hem verzekerd had dat het rustig was in Malang en dat haar zwager Miran geen last van de blanda’s had, ofschoon hij ze toch bevochten had toen hij dienst deed in het Republikeinse leger.

Op een morgen tegen elven droeg Miran zijn jongste op de arm en wiegde het kind in slaap. Hij probeerde het tenminste. Het was de hele morgen al lastig en huilerig geweest (alsof het kind het voorvoelde, zei Miran later). Miran liep het paadje naast het huis op en neer met de huilende baby, toen Basiran het pad kwam oplopen op weg naar zijn huis. Hij maakte een praatje met Miran, en probeerde het kind te sussen door ertegen te praten en er gekke gezichten tegen te trekken. Toen dat niet hielp, vond hij het welletjes en liep verder het paadje af, zeggende dat hij het zo warm had en een bad ging nemen. Miran antwoordde met een grapje en ging voort met de baby te wiegen.

Juist toen deze leek te zullen inslapen, hoorde Miran op de weg buiten het plotselinge afremmen van motoren en het geknars van wielen, even later gevolgd door het doffe, regelmatige geluid van laarzen op de verharde weg. Miran zag een gewapende troep blanda-militairen in hun straatje komen. Telkens maakten een paar mannen zich los uit hun groep, liepen de erven op en drongen de huizen binnen. Enkelen kwamen ook naar zijn erf. Miran liep ze tegemoet en vroeg in het Nederlands wat de heren wensten. Zichtbaar verrast antwoordde de commandant van de troep dat zij een persoon zochten die Ran heette en hier zou wonen. Even flitste het door Miran heen: ze weten het! Ik ben erbij!

Zich vermannend maakte hij zich bekend als Djemiran, vóór de oorlog sergeant eerste klas bij de luchtdoelartillerie, stamboeknummer 27954, en hij stond daarbij stram voor zover dat mogelijk was met een baby op de arm. De commandant schudde het hoofd en zei dat de naam voluit moest zijn: Ba-si-ran.

Mirans gezicht verstrakte toen hij aan zijn zwager dacht; tegelijkertijd voelde hij intuïtief dat deze niet veel goeds boven het hoofd hing. Daarom antwoordde hij omstandig dat hij, Dje-mi-ran er woonde met vrouw, kinderen en schoonmoeder. Maar terwijl Miran met de commandant sprak, waren de anderen doorgelopen, recht op het huis aan van Sih en Basiran.

‘Als u wilt kunt u inzage krijgen van de militaire bescheiden in mijn bezit,’ bood Miran aan, verlangend de man zo lang mogelijk op te houden om zijn zwager de kans te bieden tot vluchten. Vergeefs, want de commandant werd door zijn manschappen weggeroepen achter Mirans huis. Miran vertelde later: ‘Ik voelde me zo stijf als een plank en kon geen stap meer doen toen de man zich van mij afwendde.’ Miran hoorde Sih iets roepen, iets onverstaanbaars. Het klonk dringend, pleitend, wanhopig en toen schreeuwde ze lang en hysterisch. Een schreeuw die verloren ging in het oorverdovend gedaver van een korte vuurstoot uit een stengun. Ze hadden Basiran te pakken gekregen. In zijn blootje in de badkamer, waar hij dacht zich te kunnen verbergen toen hij merkte niet meer te kunnen vluchten.

Hij lag als een levensgroot vraagteken op de vloer van de badkamer, de vingers van zijn rechterhand nog gekromd in de plooien van zijn baddoek.

Later, nadat het lijk was weggehaald, wierp Miran emmers water over de vloer en tegen de wand van de badkamer om alle sporen te verwijderen. Verbijsterd, grenzeloos verbitterd ook. Hij had het niet voor mogelijk gehouden dat blanda’s zonder vorm van proces iemand zouden executeren.

Hij had het niet voor mogelijk gehouden dat blanda’s zonder vorm van proces iemand zouden executeren.