Rita de Jong Andela schreef het verhaal van haar familie op. Het boek verscheen op de dag van haar 70ste verjaardag, tijdens een feestelijke middag. In Lijsterbeslaan 149. De reis van Willem Oepke Andela, een gleibakker uit Bolsward en zijn Indische nazaten beschrijft ze niet alleen de verschillende generaties, maar het doorwerken ervan. Een interview. En met een beetje trots, want ik heb geholpen met persoonlijke schrijfcoaching.
- Je eigen boek de wereld insturen, dat is nogal wat. Hoe heb je dat aangepakt?
Op mijn verjaardag, alleen met intimi. Ik was niet zenuwachtig, daar was ik blij om. Heel wat mensen wisten nog niet dat ik öok op die middag mijn boek ging presenteren. Geleidelijk werd dat duidelijk, want op het scherm vertoonde ik foto’s van de boeken. Op een gegeven moment hoorde ik: ‘Oh, is het klaar?” Dat verrassingselement was heel leuk.
Het was ook vertrouwd, met vrienden en familie. Voor de presentatie had ik drie passages uit het boek gekozen, die belangrijk waren in mijn leven en waar ik iets meer over wilde zeggen.
De tweede passage ging over mijn ouders. Mijn vader wilde destijds niet naar Holland en mijn moeder wilde beslist wel. Ik schrijf over haar pogingen om hem elke dag de formulieren te laten tekenen, om hem toch zover te krijgen. En over hoe belangrijk die beslissing is geweest voor ons leven.
Zoals wij daar bij elkaar waren, hadden we voornamelijk Indische ouders die die repatriëring hebben meegemaakt. Dat is bepalend is geweest voor ons.
- Hoe voelde het, om dat met een aandachtig publiek te delen?
Rita de Jong Andela, een Indisch meisje van 70 presenteert haar familiegeschiedenis.
Ik werd er blij van. Trots.
Dat ik kon laten zien dat het familieverhaal af was. Ik had het me voorgenomen, ik heb het gedaan, ik heb het afgemaakt. Het boek lag er. Waar ik ook blij van werd is dat iedereen blij was voor mij. Ik kreeg veel lieve reacties en ik voelde daarin de familieverbondenheid.
De moeder van een nichtje kon er niet bij zijn, en het nichtje wist zeker dat haar moeder het graag wilde lezen. Een aangetrouwde oom zei: ‘Dit neemt mij helemaal mee terug naar hoe het vroeger was.’ Hij bedoelde het samenzijn, het volle huis, de kinderen met het bord op schoot etend, zittend op de trap naar de eerste etage. De gezelligheid, want dat was er ook.
Voor de jongere generaties
- Dat is goed gelukt dus: herinneringen bewaren. Maar willen de jongere generaties uit de familie dit ook lezen?
Dat weet ik nog niet. Een zwager zei stellig: ‘Er komt een moment dat ze nieuwsgierig worden en dan zien ze jouw boek op de plank staan. Misschien lezen ze niet elke pagina intensief, misschien alleen waar ze zien: dit gaat over mijn moeder, over opa en oma.’ Dat hoop ik. Op dit moment is de jonge generatie druk is met haar eigen leven: werk, opgroeiende kindertjes, hobby’s, sport, activiteiten. Het familieverleden neemt nog geen plek in hun dagelijkse gedachtegoed. Maar straks vermoedelijk wel.
- Je hebt ook over moeilijke stukken geschreven, zoals hoe je vader was, als vader in het gezin. Kunnen die jongere generaties dat gaan begrijpen?
Ze kennen dat soort situaties helemaal niet, een vader die zo uit de oorlog in Indië kwam. Maar ze kunnen het wel meevoelen, denk ik. Ze zien ook zoveel oorlogsverhalen op de televisie, met alle beelden die erbij horen. Maar misschien doe ik ze te kort. Er is ook een groot deel van de derde en vierde generatie die actief op zoek is naar het verleden.
Mijn generatie begrijpt het meer. Een vriendin van mij vertelde dat ze bij bepaalde passages over mijn vader moest huilen, omdat ze het herkende van haar eigen vader.
- Ben je al met al tevreden?
Tevreden is een groot woord. Wat het me vooral heeft opgeleverd, is dat ik mijn vader een stem en gezicht heb gegeven. Dat was niet de vooropgezette bedoeling. Na de scheiding van mijn ouders is mijn vader voor 90 procent uit beeld verdwenen, zowel in de familie, als in het leven van zijn kinderen. Met je verstand weet je dat iemand die de oorlog heeft meegemaakt er beschadigd uit komt en daarom tot een zeker handelen komt. Dat weet je dus met je verstand, maar…
Voor dit boek kon ik hem zijn verhaal zèlf laten vertellen, omdat ik het psychiatrisch rapport van professor Bastiaans had. Het was zijn stem, die in dat rapport was vastgelegd. Zijn visie. Dat heb ik opgenomen, omdat ik voelde dat hij er recht op had, ongeacht wat er in het gezin is gebeurd.
“De vader blijft een manco vertonen”
- Toch is het vooral jouw verhaal geworden. Dat was de opzet.
Klopt. Alleen had ik niet verwacht dat hij er zo’n prominente plek in zou krijgen en wat voor effect het op mij zou hebben. Ik heb meer vrede gekregen met de man die hij was. Ik zeg niet: met de vader. Wel: met de man. De vader blijft een manco vertonen.
Lang geleden heb ik daar al een streep onder kunnen zetten. Wrok had ik niet mee. Maar iets bleef toch schrijnen. Dat is het kind in me. Nu kan ik ook mededogen voelen met hem. Hij had ouders die niet naar hem omkeken, rolde als jongvolwassene de oorlog in, verloor zijn vrouw en zijn kinderen. Hoeveel kan een mens hebben?
Als ik het dramatisch mag zeggen, als je doodgaat zonder ooit mededogen te hebben gevoeld met een ander, en in dit geval zelfs met mijn eigen vader, dan ga je arm dood.
- Hoe ga je nu verder? Komt er een nieuw boek aan? Misschien over je vader, de biografie?
Misschien. Maar ik moet eerst meer onderzoeken. Maar uitgeschreven ben ik niet, dat weet ik zeker.
Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:
voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.
Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt
Geef een reactie