Wat is dat: peranakan? De eerste keer dat ik het gezicht van Sajia zag, vroeg ik me dat af. Want ik zag een vrouw met een Chinees gezicht. Zij was de grootmoeder van de schrijfster Melati van Java (1853-1927) De vraag bleef.
Toko Semarang
De vraag was er ook toen ik jaren geleden Go Oen Gwan interviewde. Oom Go vertelde dat zijn grootvader kapitein der Chinezen was te Paseroean. Ach, had ik ons gesprek maar op de film, hij vertelde ook zo mooi. Ook over zijn ouders, de oprichters van de Haagse Toko Semarang in de jaren 50. Zijn moeder Han Kim Nio en zijn vader Han Kim Nio.
Oom Go zei tegen mij: “Door de winkel voel ik mij hier thuis, alle Indo-Chinezen kwamen vroeger hier en tegenwoordig komen hun kinderen ook. Het is een vast punt voor ze. Ik kom niet zoveel in de stad, de stad komt hier. Je wordt een centraal punt voor de mensen. Je spreekt hun taal, je begrijpt ze.”
Nu is hij er niet meer, maar de herinnering blijft en ook dat woord: Indo-Chinezen.
Ik las het mooie boek van Oei Hong Kian: Kind van het land, peranakan Chinezen in drie culturen. “kind van het land”, zo legt de auteur peranakan uit. Daar geboren, uit Chinese (voor)ouders.
Wat is wat
Indo-Chinezen
Indische Chinezen
Peranakan Chinezen
Indonesische Chinezen
Iedereen heeft het recht zichzelf zus of zo te noemen.
Chinezen uit Indonesië
Op de afgelopen Tong Tong Fair interviewde ik mr dr Patricia Tjiook-Liem, voorzitster van het Chinese Indonesian Heritage Center, kortweg CIHC. (hier staat de website: https://cihc.nl/ )
Vooral dankzij het CIHC komt de geschiedenis van de Chinezen uit Indonesië meer voor het voetlicht. Dus niet: Indië, waar Oom Go zich meer verwant mee voelde.
Er zijn dus families waar de ene generatie meer verbonden is met Indië, en de generatie erna meer met Indonesië.
Hoe is dat, denk ik. Misschien heel anders dan Eerste Generatie die daar geboren is en de Tweede Generatie die hier geboren is. Ik ken verhalen van gezinnen waar de kinderen verdeeld zijn tussen daar-hier.
De kinderen uit Indië, al lang volwassen, vinden dat ‘hier’ is: Indië. De andere kinderen vinden Indië juist weer ‘daar’.
Ja, dat is ingewikkeld tot je denkt: het is een mozaïk, en elk steentje is deel van het geheel.
Ik heb een korte video uit het gesprek geknipt. Door het rumoer van de Tong Tong Fair heen, is Patricia Tjiook-Liem goed te horen. Ze vertelt over het belang van deze boeken.
(tekst gaat door onder video)
Twee boeken
Naast mij op tafel liggen twee boeken over Chinezen uit Indonesië, van het CIHC:
1 Een foto vertelt. Vijftig familieverhalen van Chinezen uit Indonesië
Steeds: een foto en dan het verhaal erbij, soms een pagina, soms wat meer. Allemaal ingezonden door de achterban. En nog komen ze binnen.
Zo kan het dus ook, een boek maken en het is onderhoudend door al die verschillende aspecten. Geweldige foto’s van vroeger, ook vrouwen in een shanghai-dress, waar koop je tegenwoordig toch nog zoiets moois?
2 Chinezen uit Indonesië: de geschiedenis van een minderheid
Een nuttig boek voor mij, want het bouwt goed op, van 1619 tot 1961, zijnde het eerste en laatste jaartal in de inhoudsopgave.
Ooit was ik bevriend met een Chinees-Indische vrouw die nooit veel wilde vertellen over de tijd kort-voor het vertrek naar Nederland. En ik wist: beter niet vragen. Het voelde zo ongepast. Door dit boek begrijp ik iets meer van het niet-vertelde. Een voorbeeld uit de na-oorlogse hoofdstukken en het komt flink aan door de onderkoelde zakelijke stijl.
Het steeds weer opnieuw moeten bewijzen dat zij Indonesisch staatsburger waren maakte hen echter kwetsbaar voor intimidatie en chantage.
Chinezen werden voortdurend geconfronteerd met bedreigingen, vernieling en afpersing.
Het leger was in die dagen onderbetaald, militairen waren afhankelijk van onconventionele bronnen, die zij bij Chinezen probeerden te vinden.
De regering verkeerde zelf ook in onzekerheid, het gezag moest na de mislukte coup van september 1965 eerst worden hersteld.
De situatie was extreem instabiel.
En: geen bescherming van de overheid.
En eerder: de druk om de eigen Chinese naam te veranderen in een Indonesische naam.
En weer eerder: het moeten kiezen tussen de Chinese en Indonesische nationaliteit.
Levensvragen
Het raakt me omdat ik in deze woorden de vraag voel: waar hoort een mens thuis?
en:
wat betekent het dan om ergens geboren te zijn en op te groeien, de aarde te voelen, de lucht in te ademen, daar te leven en dan, door omstandigheden, een ander te moeten worden?
Levensvragen. Dat zijn de belangrijkste vragen. Ook en vooral als u over de familie schrijft. De tijd nemen om te denken is belangrijk. Praten ordent uw gedachten.
Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:
voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt
Het is misschien een beetje muggenziften, maar ik voel mij zeker geen Indo-Chinese, wel een Chinees-Indonesische. We spreken thuis ook BI, alhoewel er wel een flink aantal in de familie -vooral die uit Medan, niet zozeer uit Manado- Hokkien spreken.
Peranakan heeft voor ons de betekenis van (overkoepelend) alle Straits Chinezen in de regio. Dat is dus de gemeenschap die hier is geboren, in het gebied dat delen van Maleisië, Singapore en Indonesië omvat.
De influx van Chinezen vanuit het vasteland (dus de PRC) en Taiwan en HK is redelijk groot. Ook is China een zeer belangrijke handelspartner. Het is dus niet vreemd dat er weer Chinese scholen ontstaan waar men -logischerwijs- onderwezen wordt in het Mandarijns. Dit is na decennia onderdrukking nu weer toegestaan in Indonesië.
Net als het vieren van (Tahun Baru) Imlek, binnenkort is het weer Chinees Nieuwjaar. Na de kerstliederen van de afgelopen maand is het nu overal Chinese muziek in de shopping malls. En dat tot midden februari. Soms is het een beetje teveel van het goede.
Vilan van de Loo
januari 17, 2024 om 16:00- Antwoorden
Het is misschien een beetje muggenziften, maar ik voel mij zeker geen Indo-Chinese, wel een Chinees-Indonesische. We spreken thuis ook BI, alhoewel er wel een flink aantal in de familie -vooral die uit Medan, niet zozeer uit Manado- Hokkien spreken.
Peranakan heeft voor ons de betekenis van (overkoepelend) alle Straits Chinezen in de regio. Dat is dus de gemeenschap die hier is geboren, in het gebied dat delen van Maleisië, Singapore en Indonesië omvat.
De influx van Chinezen vanuit het vasteland (dus de PRC) en Taiwan en HK is redelijk groot. Ook is China een zeer belangrijke handelspartner. Het is dus niet vreemd dat er weer Chinese scholen ontstaan waar men -logischerwijs- onderwezen wordt in het Mandarijns. Dit is na decennia onderdrukking nu weer toegestaan in Indonesië.
Net als het vieren van (Tahun Baru) Imlek, binnenkort is het weer Chinees Nieuwjaar. Na de kerstliederen van de afgelopen maand is het nu overal Chinese muziek in de shopping malls. En dat tot midden februari. Soms is het een beetje teveel van het goede.
Mooie toevoegingen, waarvoor hartelijk dank!