We hadden nog nooit een tank gezien voordat we in Indië aankwamen

Mail van de Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962, alsdat de herdenking aanstaande zaterdag nog steeds sober moet zijn. Maar herdenken zullen ze. Ik dacht aan Jan Foppen, de Indie-veteraan die ik interviewde voor het blad van de VOMI. Hij heeft zich inmiddels gemeld bij de grote Overste boven, maar vergeten is hij niet. Hieronder het interviewuit 2018.

“Hier zaten we dus in,” zegt Jan Foppen (91). Hij wijst naar een piepkleine ruimte in de M3A1 Stuart tank. We zijn in het Cavaleriemuseum in Amersfoort, waar het gevaarte staat. Deze tank was één van de 44 die deelnamen aan de Politionele Acties. Jan Foppen, toen een jongen van 20, was er in 1948 bij.

In de tank

Jan Foppen kan heel goed vertellen. Duidelijk en met een gepaste dosis emotie. Toen we samen naar zijn Stuart tank keken – hij was wachtmeester tankcommandant – en hij vertelde, zag ik hem ermee rijden. Alleen niet hoe je erin kwam. “Nou, zo,” zegt Jan, en de 91-jarige stapt op de tank, en doet het voor. Hij is kwiek. Dat is deels de training van de beroepsmilitair die hij is geweest, en deels is het ook mentaal. Betrokken blijven. Weten wat er speelt. Zoals nu die discussies over Indië en de veteranen, daar zal hij nog wat over zeggen.
Maar eerst: hoe was Jan destijds als Jantje van twintig?
“Een blaag,” zegt hij. Niks van de wereld gezien. Afkomstig uit een gezin van vier kinderen. Verkering had hij al. Met zijn vader liep hij een melkwijk in Harderwijk. Toen de oproep kwam voor militaire dienst, zei mijn vader: ‘Ik kan je niet missen Jan want dan moet ik de helft van de wijk weg doen en dan heb ik minder inkomen.’
Een half jaar uitstel later kwam de tweede oproep. “We waren ingedeeld bij de cavalerie. Toen had ik geen idee wat dat was. Het bleek dat het een bijzonder wapen was, met tanks en pantserwagens. In Amersfoort kregen we een opleiding. Summier. Hier waren geen Stuart tanks waarmee we te maken zouden krijgen dus werd er aan ons een beetje een infanterie-opleiding gegeven. We hadden nog geen tank gezien voordat we in Indië aankwamen. Daar moesten we KNIL-eskadrons aflossen en die bleken later ook onze instructeurs te zijn. Zij gingen terug naar Nederland.”

Guerrilla

Met de Kota Baru voer Jan met anderen naar de Tandjong Priok, om in auto’s van zijn eskadron naar Poerwokerto te rijden. Daar zag hij eindelijk de tank. En de opleiding begon. Maar ja, wat is opleiding in oorlogstijd?
Tweeënhalf jaar bleef hij in Indië. “We trokken hiermee op met de infanterie, die hadden lichtere wapens, en we kwamen gezamenlijk in actie.” Actie betekent niet alleen het grote woord Politionele Actie, maar is eigenlijk een verzamelwoord voor alles wat een militair dan doet, in die tijd, in die omstandigheden. Jan geeft er een voorbeeld van.
“Het was een guerrilla oorlog. Je wist dus niet of iemand vriend of vijand was. Ik heb meegemaakt dat we in actie waren en we met de tank naar voren gingen, uitstapten en naar de kampong gingen waar vuur gegeven werd. We wilden weten wie de vijand was. Aan mannen die daar zitten een sigaretje te roken vragen we: “Wie heeft ons beschoten?” Op z’n half-Maleis natuurlijk. maar zodanig duidelijk dat ze wisten waar ik het over had. Ze zeiden dat ze niet geschoten hadden. Ik had ook geen bewijs, alleen wist ik dat er vanuit hier geschoten was. Het is een guerrilla oorlog dus: militairen in burger. We vroegen verder en we kwamen er niet uit, maar we wisten bijna honderd procent zeker, dat dat onze vijand is.
Als ik naar de tank ga, moet ik een einde lopen en dan ben ik met mijn rug naar de vijand toe. Dan loop je het risico dat je in je rug geschoten word van diezelfde mannen. En om dat te vermijden heb ik gezegd goed of kwaad, burger of militair, hier kwam vuur uit dus jullie hebben het gedaan. Toen hebben we onze conclusie hetrokken. Dat zij er dan maar aan moesten gaan. Want ik wilde terug naar Nederland. En valt dan onder de excessen?”

Na de oorlog

Na tweeënhalf jaar Indië kwam Jan Foppen heelhuids terug in Nederland. Hij werd beroepsmilitair, trouwde met zijn verkering en kreeg kinderen. Nu is hij senior, oud -Indië veteraan en een man die weet: “Als je de namen op de zuilen ziet staan op het Indië monument in Roermond, dan denk je bij jezelf daar had ik ook bij kunnen staan. Gelukkig ben ik er goed vanaf gekomen.”

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Drie tips om herinneringen door te geven.